top of page

Kamica układu moczowego, przyczyny, objawy, leczenie dietetyczne.

Zdjęcie autora: Paulina PonderPaulina Ponder

Kamica układu moczowego została uznana za chorobę cywilizacyjną, a wraz z upływem czasu odnotowuje się coraz większą liczbę zachorowań. Problem ten dotyka 1 do 20% dorosłych, ale coraz częściej dotyczy też dzieci.


Kamica pojawia się na skutek tworzenia złogów z substancji obecnych w moczu i dotyczy najczęściej górnych dróg moczowych czyli nerek oraz moczowodów. Na ryzyko wystąpienia choroby mają wpływ płeć (częściej chorują mężczyźni), wiek (szczyt zachorowań między 3. a 5. dekadą życia), miejsce zamieszkania (region geograficzny), choroby przewlekłe, styl życia (w tym dieta) oraz czynniki genetyczne. U starszych dzieci i osób dorosłych ważną rolę odgrywają niedożywienie, otyłość i zespół metaboliczny. Wraz z jednocześnie postępującą epidemią otyłości zwiększa się też liczba osób z kamicą nerkową. Ryzyko jej pojawienia się zależne jest od rodzaju otyłości, częściej chorują osoby z otyłości centralną (brzuszną), a im większy obwód w pasie i wskaźnik masy ciała, tym wyższe ryzyko pojawienia się kamicy. Wynika to z faktu, że osoby otyłe wydalają większe ilości szczawianów, kwasu moczowego, sodu i fosforanów w porównaniu z osobami z normowagą. Oprócz otyłości, również cukrzyca typu 2., nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia oraz nikotynizm zwiększają ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej. Kolejne czynniki ryzyka to przyjmowanie niektórych leków, niska aktywność fizyczna, długotrwałe unieruchomienie, mała podaż płynów, ciepły klimat (bardziej prawdopodobne odwodnienie) i niewłaściwa suplementacja witaminy D3.


Kamica i jej powikłania mogą prowadzić do rozwoju schyłkowej niewydolności nerek.


Chorzy często wiele lat nie wiedzą o tworzących się złogach, ponieważ nie od razu dają one objawy. Jeśli objawy już się pojawią zazwyczaj mamy do czynienia z kolką nerkową, silnym bólem w okolicach lędźwi oraz odmiedniczkowym zapaleniem nerek, zdarza się też, że możemy zaobserwować krew w moczu. Kamicę moczową można podzielić na różne rodzaje mając na uwadze skład chemiczny złogu, etiologię i miejsce powstawania "kamieni" (górne lub dolne drogi moczowe), które zazwyczaj mają mieszany skład. Złogi składają się ze szczawianu wapnia, fosforanu wapnia, fosforanu magnezowo-amonowego, moczanów ksantyny oraz cystyny. Właśnie ze względu na skład złogów można wyznaczyć postacie kamic nerkowych. Są to kamica szczawianowo-wapniowa,kamica fosforanowo-wapniowa,kamica moczanowa,kamica fosforanowa-magnezowo-amonowa,kamica cysteinowa,kamica ksantynowa. U źródła wystąpienia choroby najczęściej leżą zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i przemiany kwasu szczawiowego. Zaburzenia gospodarki purynowej i aminokwasowej występują znacznie rzadziej. Około 40% kamieni zbudowane jest ze szczawianu wapnia i fosforanu wapnia, 35% ze szczawianu wapnia, 10% z fosforanu magnezowo-amonowego i węglanu apatytu, 10% z kwasu moczowego, około 2% z cystyny i ksantyny. Kamienie składają się przede wszystkim z substancji krystalicznej, jedynie kilka procent stanowi białko.


Sposób żywienia będzie zależny od rodzaju kamicy, jest jednak kilka uniwersalnych zasad. Bardzo ważne są (zarówno już w czasie leczenia jak i prewencyjnie) podaż płynów (ponad 2 litry na dobę), redukcja spożycia soli kuchennej oraz produktów zawierających znaczną ilość kwasu szczawiowego. Dzięki spożywaniu odpowiedniej ilości płynów zmniejsza się stężenie składników moczu, co zapobiega ich wytrącaniu w postaci kryształków, zmniejsza to ryzyko wystąpienia lub nawrotu kamicy nerkowej. Zaleca się spożywanie 2-3 litrów płynów, w tym około litra przed pójściem spać, co zabezpiecza przed zbytnim zagęszczeniem moczu w ciągu nocy. Należy mieć na uwadze, że istnieją przypadki gdzie w sposób szczególny trzeba skupić się na podaży wapnia, fosforu, magnezu oraz białka, szczegółowe zalecenia zawsze powinny być indywidualne. Poza wodą, należy więc stosować dietę ubogo sodową, a w tym celu należy zminimalizować ilość produktów z dodatkiem soli, koncentratów spożywczych (zupy w proszku, buliony w kostkach) oraz przypraw z glutaminianem sodu, nie należy dosalać potraw. Do produktów, których spożycie powinno się ograniczyć należą też ostre przyprawy (musztarda, pieprz, papryka, ocet), mocna herbata, kawa i alkohol. Nie należy zmniejszać spożycia wapnia, ponieważ paradoksalnie przyspiesza to pojawienie się kamieni (mniejsza zawartość wapnia powoduje upośledzenie mineralizacji kości, co skutkuje to wzmożoną absorpcją szczawianów). Dlatego ważny jest stosunek wapnia do szczawianów w produktach spożywczych. Rabarbar, szczaw, szpinak, botwina, buraki, kawa, herbata oraz kakao to produkty, w których przeważa kwas szczawiowy. W ziemniakach i owocach jagodowych zawartość kwasu szczawiowego i wapnia jest w przybliżeniu taka sama, natomiast w większości owoców, warzyw i roślin strączkowych ilość wapnia przeważa. Ograniczenie spożycia wapnia powinno być warunkowane tylko jego zwiększonym wchłanianiem jelitowym.



Kamica szczawianowo-wapniowa. Pojawia się gdy ilość kwasu szczawiowego bądź szczawianów w moczu jest zbyt duża, często min.podczas chorób zapalnych jelit, po resekcji jelit czy nadmiernej podaży witaminy C. Ograniczeniu podlegają produkty bogate wapń oraz szczawiany (gdy ich jelitowe wchłanianie jest zwiększone) oraz sód. W sytuacji, kiedy czynnikiem przyczyniającym się do powstania kamicy jest zbyt intensywne wydalanie wapnia przez nerki (np. w nadczynności tarczycy) nie należy ograniczać podaży wapnia. Zaleca się natomiast zwiększenie ilości tzw. inhibitorów krystalizacji złogów (magnez, cytryniany, fosforany). Należy także zwiększyć podaż płynów (w ilości powyżej 2 l na dzień). Zaleca się także ograniczanie białka zwierzęcego w codziennym jadłospisie.

Kamica fosforanowo-wapniowa. W tym przypadku główny składnik złogów to fosforan wapnia tworzący się mocz ma odczyn zasadowy. Mocz zdrowej osoby ma odczyn lekko kwaśny, tutaj natomiast mamy do czynienia z zakażeniem bakteriami, które rozkładają mocznik na na amoniak i dwutlenek węgla. Wyższe stężenia amoniaku alkalizują mocz. W takiej sytuacji należy ograniczyć sól i produkty bogate w fosforany, wapń oraz szczawiany (mleko, przetwory mleczne, jaja, sery podpuszczkowe, rośliny strączkowe, konserwy rybne). Jednocześnie należy zwiększyć podaż magnezu, cytrynianów oraz płynów. Kamica moczanowa. Za sprawcę uważana jest dieta bogatopurynowa. W tym rodzaju kamicy złogi tworzą się z kwasu moczowego, który w normalnych warunkach jest rozpuszczony. Kwas moczowy powstaje wskutek rozpadu zasad purynowych i w fizjologicznych warunkach zostaje wydalony wraz z moczem. Kamienie moczanowe tworzą się w moczu kwaśnym, zbyt zagęszczonym, gdy pH jest mniejsze niż 3,5. W takiej sytuacji zaleca się zmniejszenie podaży związków purynowych (znajdują się w wyrobach mięsnych, grzybowych). Rekomendowane jest także ograniczenie ilości białka (do 40-50 g dobę), ponieważ korzystnie wpływa to na obniżenie stężenia kwasu moczowego w moczu. Szczególnie ważne jest zwiększenie ilości przyjmowanych płynów.


Kamica fosforanowo-magnezowo-amonowa.W leczeniu żywieniowym najważniejsze jest zmniejszenie ilości fosforanów (ich źródłem są sery dojrzewające, sery topione, mleko, żółtko jaja, mięso i jego przetwory, podroby, ryby, konserwy, kakao, czekolada, orzechy, suche nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe gruboziarniste). Zaleca się zwiększenie podaży płynów. Jeśli w moczu występuje niskie stężenie cytrynianów i magnezu należy wzbogacić dietę w większa ilość soków i owoców cytrusowych oraz warzyw obfitujących w magnez (np. kukurydza).


Kamica cystynowa. Głównym założeniem jest zmniejszenie ilości cysteiny w diecie. Cysteina to aminokwas siarkowy znajdujący się w znacznych ilościach w nabiale. Ważne jest zwiększenie podaży płynów dwukrotnie w stosunku do normalnego dziennego zapotrzebowania (około 3 l/dzień). Zaleca się również zwiększanie podaży witaminy B6. Produkty, które należy wyłączyć lub ograniczyć w diecie w tym rodzaju kamicy to: jaja, pszenica, soja, mięso, ryby, wędliny oraz sól.


Kamica ksantynowa. Ten rodzaj kamicy pojawia się gdy w moczu jest za dużo ksantyny. Ksantyna to zasada purynowa będąca pochodną guaniny. Jest także bezpośrednim prekursorem syntezy kwasu moczowego. Rekomendowane jest także zwiększenie podaży płynów.


Co zrobić aby uniknąć zachorowania?


W większości przypadków nie stwierdza się jasno przyczyny, więc nie można przewidzieć pojawiania się kamicy i podjąć wcześniej szeroko zakrojonych działań. Wiemy jednak, że złogi tworzą się z substancji znajdujących się moczu, gdy ich stężenie jest zbyt duże. Z tego wynika, że zawsze należy wypijać odpowiednią ilość płynów, szczególnie zwracając uwagę na sytuacje gdzie zapotrzebowanie na płyny rośnie np. przy wysokiej temperaturze otoczenia, ciężkiej pracy fizycznej, w gorączce. Dieta zgodna z zasadami racjonalnego żywienia również będzie pomocna -ograniczenie produktów mięsnych i soli, a większa ilość warzyw i owoców, zmniejsza ryzyko zachorowania.


13 wyświetleń0 komentarzy

Ostatnie posty

Zobacz wszystkie

Comentários


Post: Blog2_Post

516 357 475

  • Instagram
  • Facebook
bottom of page