Warzywa i owoce są źródłem wielu substancji biologicznie aktywnych. Przeciwutleniacze, których są źródłem, odgrywają szczególnie ważną rolę ze względu na właściwości prozdrowotne. Zalecane jest zwiększenie podaży antyoksydantów w codziennej diecie jako czynnika o działaniu zarówno prewencyjnym, jak i mogącym wykazać działanie lecznicze. Pociąga to za sobą zalecenia spożycia jak największej ilości owoców i warzyw. Naturalne przeciwutleniacze dostarczone z dietą stanowią dodatkowy system wzmacniający naturalną obronę organizmu przed rozwojem wielu chorób. Ich zastosowanie daje szansę na poprawę warunków życia i obniżenie ryzyka zachorowalności.
Podkreśla się zdolność naturalnie występujących związków przeciw utleniających do neutralizowania aktywności wolnych rodników. Wolne rodniki mogą powstawać między innymi pod wpływem działania niektórych substancji chemicznych, promieni ultrafioletowych, promieniowania jonizującego, ultradźwięków. Oddziaływanie wolnych rodników z makrocząsteczkami komórkowymi może prowadzić do różnorodnych uszkodzeń (np.rozrywania DNA). Uważa się, że wolne rodniki tlenowe są początkiem rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, jak min. miażdżyca, cukrzyca, zaćma, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera.
Związki przeciw utleniające w owocach i warzywach reprezentowane są przede wszystkim przez polifenole, witaminy A, C i tokoferole, karotenoidy, selen, chlorofiliny, glutation, indole, fityniany, tiocyjaniny.
Badania epidemiologiczne wskazują na zależność między stopniem zachorowalności na niedokrwienną chorobę serca a spożyciem żywności bogatej we flawonoidy. Wykazano, że najmniej flawonoidów w diecie, średnio ok. 5 mg/dzień, spożywają Finowie, najwięcej Japończycy – ok. 64 mg/dzień. Wykazano też 5-krotnie mniejszą śmiertelność z powodu chorób serca wśród ludności południowej Francji niż Anglii, przypisywaną znacznie większemu spożyciu warzyw i owoców. Uważa się, że działanie flawonoidów jest silniejsze niż innych przeciwutleniaczy obecnych w żywności (witaminy C, E, karotenoidów).
Badania prowadzone w wielu krajach wykazały, że najbardziej skuteczną aktywność ochronną w chorobie wieńcowej wykazują α-tokoferol, następnie kwas askorbinowy, retinol i b-tokoferol. Witamina C jest „zmiataczem” wolnych rodników powstających zarówno podczas przygotowywania żywości, jak i w wyniku procesów metabolicznych w organizmie. Niedobór witaminy C i E w diecie zwiększa podatność tkanek na ich działanie. Niedobór witaminy E prowadzi do zwiększenia agregacji płytek krwi i zmniejszenia stężenia cholesterolu w surowicy krwi u osób z hipercholesterolemią.
Warzywa charakteryzują się mniejszą ilością przeciwutleniaczy niż owoce. Na szczególną uwagę zasługują pomidory oraz ich przetwory zawierające likopen. Związek ten ma silne właściwości przeciw utleniające. Wykazano zależność między ilością spożywanego likopenu a powstawaniem utlenionych form lipidów o mniejszej gęstości LDL i zmniejszeniem ryzyka zapadania na choroby serca. Stwierdzono, że likopen jest substancją przeciwnowotworową, obniżającą ryzyko nowotworu prostaty u mężczyzn (którzy co najmniej 10 razy w tygodniu spożywali przetwory pomidorowe). Ponadto zmniejsza on ryzyko nowotworu szyjki macicy u kobiet.
Comments