Do stworzenia tego wpisu zainspirowała mnie prywatna rozmowa, gdzie po obliczeniu należnej masy ciała jednej z osób bezsprzecznie stwierdzono, że ma ona dość znaczącą niedowagę.
Czy to naprawdę takie proste?
Czy należna masa ciała jest bezwzględnie tą, którą powinna mieć dana osoba i na jej podstawie możemy ocenić czy ktoś ma nadwagę, niedowagę lub prawidłową masę ciała?
Należna masa ciała to faktycznie optymalna (najbardziej pożądana) masa ciała dla wieku i płci. Możemy ją wyliczyć na podstawie kilku wzorów (podaję kilka, jest ich więcej), ale wyniki nie zawsze będą takie same.
Dla zobrazowania będziemy operować operować fikcyjną kobietą o wzroście 170 cm i ważącą 60 kg.
wg Brocca:
Mn = (wzrost [ cm ] – 100 ) – 10 % dla kobiet.
Mn = (wzrost [ cm ] – 100 ) – 5 % dla mężczyzn.
Aby zinterpretować wynik kolejno wyliczamy względną masę ciała (w%):
masa aktualna/masa należna x 100%. Interpretacja:
<90% - niedobór masy ciała,
90 – 110% - prawidłowa masa ciała,
110 – 120% - nadwaga,
>120% - otyłość
Z tego wzoru należna masa ciała to 63 kg, a względna 95% czyli prawidłowa masa ciała.
wg Pottona
dla kobiet:
nmc [kg] = wzrost [cm] – 100 – (wzrost [cm] – 100)/10
dla mężczyzn
nmc [kg] = wzrost [cm] – 100 – (wzrost [cm] – 100)/20
Z tego wzoru należna masa ciała dla Naszego przykładu to również 63 kg
wg Lorenza
nmc [kg] = (wzrost [cm] – [(wzrost [cm] – 150)/4] – 100)
Z tego wzoru należna masa ciała to 60 kg.
Na podstawie tych wzorów stwierdzamy, że masa ciała jest prawidłowa, choć nie ukrywam, że przykład był dość tendencyjny.
Może teraz coś trudniejszego? ;)
Kobieta 168 cm i 53 kg.
wg Brocca: 61,2 kg i 87%
wg Pottona: 61,2 kg
wg Lorenza: 59 kg
Czy na ten podstawie możemy stwierdzić, że ta kobieta ma niedowagę? Otóż nie, więc sprawdzamy dalej.
Z pomocą przyjdzie BMI. Szerokie widełki pozwalają bardziej trafnie ocenić masę ciała, choć metoda nie jest bez wad. Niestety BMI nie różnicuje masy ciała wynikającej z zwartości tkanki tłuszczowej, a tkanki mięśniowej i wody. Nie uwzględnia też rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Stosując ten wskaźnik musimy mieć na uwadze, że nie sprawdzi się np.kulturystów, gdzie mamy do czynienia z ogromną ilością tkanki mięśniowej i idącą za tym wysoką masą ciała. Nie mniej jednak dla większości z Nas wskaźnik jest względnie obiektywny. A jeśli uznamy, że nie, możemy drążyć temat dalej, ale o tym później.
Jak obliczyć BMI?
Najłatwiej skorzystać z wszechobecnych kalkulatorów w sieci, potrzebujemy tylko wzrostu i masy ciała. Dla chętnych do liczenia "ręcznie" wzór to masa ciała w kg podzielona na wzrost w cm podniesiony do kwadratu.
Dla Naszej wymyślonej pacjentki 1 BMI wynosi 20,73. Poniżej widzimy, że masa ciała mieści się widełkach dla normy. Dla pacjentki 2 wynosi 18,78 co też jest normą.
Jak odczytać BMI?
Niedowaga <18,5
Prawidłowa masa ciała 18,5–24,9
Nadwaga 25–29,9
Otyłość ≥30
I stopnia 30–34,9
II stopnia 35–39,9
III stopnia ≥40
Nie wierzymy w BMI? ok.
Względnie racjonalne wydaje się sugerowanie raczej zawartością tkanki tłuszczowej, której BMI nie uwzględnia. ALE! Umówmy się, bardzo mało prawdopodobne ze ktoś z BMI 18 będzie miał za dużo tkanki tłuszczowej. Nie spotkałam się jeszcze z takim fenomenem choć w teorii to faktycznie możliwe. Częściej ma miejsce sytuacja gdzie BMI jest wysokie, a tkanki tłuszczowej jest relatywnie niewiele, jak w przypadku kulturystów czy osób bardzo aktywnych fizycznie, o których była mowa powyżej.
Skąd macie wiedzieć ile jest tkanki tłuszczowej w ciele?
Można dokonać pomiarów grubości fałdów skórno-tłuszczowych (na ramieniu, pod łopatką oraz na brzuchu), ale potrzebny jest do tego specjalny fałdomierz oraz wprawa i wyczucie w tym jak prawidłowo złapać tkankę.
Najłatwiej skorzystać z analizatora składu ciała, który metodą BIA. Metoda jest bezpieczna, polega na przepuszczeniu przez Nasze ciało wiązek prądu o niskim natężeniu mierząc opór. Aby wyniki były jak bardziej miarodajne należy odpowiednio przygotować się do badania, ale o tym był osobny wpis, odsyłam:https://www.facebook.com/dietetykPaulinaPonder/posts/781251542234053
W badaniach naukowych, oprócz BIA, wykorzystuje się też tomografię komputerową (TK), magnetyczny rezonans jądrowy (MR)i rentgenowską absorpcjometriię podwójnej energii (dual energy X-ray absorptiometry – DXA).
Jaka zawartość tkanki tłuszczowej w ciele jest prawidłowa?
dla kobiet:
20-39 lat 21 do 33%
40-59 lat 23 do 34%
60-79 lat 24 do 36%
dla mężczyzn:
20-39 lat 8 do 20%
40-59 lat 10 do 22%
60-79 lat 12 do 25%
Zdjęcie przedstawia prawdziwy pomiar tkanki tłuszczowej metodą BIA. Widzimy, że wartość jest niska. Czy to oznacza, że pacjentka powinna od razu przejść na dietę zwiększającą masę ciała?
Niekoniecznie.
Warto dowiedzieć się czy niska zwartość tkanki tłuszczowej wynika z celowego działania, czy pacjentka schudła w ostatnim czasie nieświadomie, czy nie była narażona na stres, o poziom aktywności fizycznej i regularność cyklu miesiączkowego oraz SAMOPOCZUCIE.
Jeśli pacjentka czuje się dobrze i nie ma wskazań do przeprowadzenia dodatkowych badań (wskazaniem mogłaby być niezamierzona redukcja masy ciała, która doprowadziła do takiej sytuacji, a pacjentka czuje się źle) nie widzę potrzeby ingerowania w masę ciała.
W związku ze szczególna szkodliwością nagromadzenia się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha warto sprawdzić również jak sytuacja wygląda na tym polu. Analizatory wykorzystujące BIA obliczają wskaźnik trzewnej tkanki tłuszczowej, a te które działają segmentowo pokażą jej zawartość na korpusie Naszego ciała. Jeśli jednak nie ma dostępu do analizatorów można przeprowadzić dwa proste badania antropometryczne:
1) pomiar obwodu pasa: zgodnie z kryteriami International Diabetes Federation otyłość trzewną u Europejczyków rasy białej rozpoznaje się gdy u kobiet obwód talii ≥80 cm, a w przypadku mężczyzn ≥94 cm.
2) pomiar obwodu pasa i bioder (waist-hip ratio– WHR): ich wzajemny stosunek pozwala nam określić czy mamy do czynienia z gromadzeniem się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha (typu androidalny) niosącą ryzyko powikłań metabolicznych, czy tkanka tłuszczowa gromadzi się raczej w okolicach ud i pośladków (typu gynoidalny) z mniejszym ryzykiem powikłań zdrowotnych.
Otyłość androidalną, rozpoznajemy, gdy WHR jest większy lub równy 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn, natomiast otyłość gynoidalną rozpoznajemy, gdy WHR jest niższy niż 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn.
Kwestią, która również może mieć znaczenie w ocenie prawidłowości masy ciała jest jego budowa: drobna, średnia i mocna. Określamy ją na podstawie obwodu nadgarstka oraz/lub szerokości łokcia, to co nam wyjdzie, będzie miało znaczenie dla interpretacji pomiarów.
Podsumowując, na zagadnienie prawidłowości masy ciała należy patrzeć kompleksowo. Czy zatem wzory na należną masę ciała nie nadają się do niczego? Zdecydowanie nie, dają Nam pewien pogląd na sytuację, a zestawione z innymi pomiarami pełen obraz. To o czym należy pamiętać to pewna elastyczność w interpretacji, ponieważ nie działa to tak, że każda kobieta, która ma 170 powinna ważyć 60 kg czy 63 kg i to jedyna słuszna droga, wg wskaźnika BMI prawidłowa masa ciała mieści się miedzy 53 a 72 kg, są to aż 19 kg widełki!
Comments