Coraz bardziej powszechne staje się stosowanie różnego rodzaju diet wegetariańskich (w tym wegańskich). Część osób rezygnuje z mięsa i innych produktów odzwierzęcych ze względów ideologicznych, inne ze względów zdrowotnych. Tego typu styl żywienia, jeśli dieta jest właściwie zbilansowana, może przynieść wiele korzyści, ale również (jak każda dieta eliminacyjna) może nieść za sobą ryzyko niedoborów (choć warto mieć też na uwadze, że niewłaściwa dieta tradycyjna też może okazać się niedoborowa).
Właściwie zbilansowana dieta wegetariańska (czyli taka, która wyklucza mięso, ale nie wyklucza mleka, jaj i ryb) z całą pewnością dostarczy Nam wszystkich niezbędnych składników odżywczych w każdej fazie życia. Dieta wegańska (czyli taka, która wyklucza dokładnie wszystkie produkty pochodzenia zwierzęta często będąc częścią szerokiej ideologi życia), natomiast może być stosowana, pod warunkiem że do jej przygotowania wykorzystywane będą produkty wzbogacane i/lub suplementy witamin D i B12 oraz wapnia. Ryzyko związane z występowaniem niedoborów pokarmowych u wegetarian jest tym większe, im bardziej restrykcyjna forma diety jest wybierana.
Bez wątpienia największą korzyść ze stosowania diet wegetariańskich i wegańskich odniosą zwierzęta, których nie zjemy albo nie wykorzystamy do wyprodukowania czegoś co chcielibyśmy zjeść (mleko czy jaja). Osobiście uważam to za olbrzymi plus choć nie dotyczy bezpośrednio ani Nas ani Naszego zdrowia. Badania donoszą również, że stosowanie diety wegetariańskiej związane jest z niższym ryzykiem śmierci z powodu przewlekłych chorób niezakaźnych co związane jest z ograniczeniem czynników ich ryzyka. Dotyczy to otyłości, niektórych nowotworów, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca. Efekty te są skutkiem z jednej strony diety, charakteryzującej się niższą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu, cukru, a większą błonnika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, magnezu, potasu, witaminy C, witaminy E, folianów, karetonoidów, flawonoidów i innych fitozwiązków, w porównaniu do diety opartej na mięsie i przetworach, a z drugiej wynikiem zmiany stylu życia. Korzyści zdrowotne wynikające z takiej formy żywienia w znacznej mierze będą zależne do tego jak dobrze uda się zbilansować dietę, a tym samym dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych. W przeciwnym razie może dojść do zaburzeń zdrowia na tle niedoborów składników odżywczych.
Jak już wspomniałam, ryzyko związane z występowaniem niedoborów pokarmowych u wegetarian jest tym większe, im bardziej restrykcyjna forma diety jest wybierana. W diecie wegańskiej mogą występować niedobory witaminy B12, D, wapnia, cynku, selenu, jodu, i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3. Konieczna jest suplementacja witaminy B12, należy rozważyć też suplementacje innych składników. Czy należy martwić się żelazem? Produkty roślinne cechują się mniejsza biodostępnością (2-4%, mięso ok. 20%) tego składnika, ale zawierają znaczna ilość witaminy C i kwasu foliowego co ułatwia jego wchłanianie. Częstą wątpliwością jest też kwestia białka. Faktycznie produkty roślinne nie zawierają jego pełnowartościowych form (oprócz soi) jednak łącząc różne aminokwasy egzogenne pochodzące z pożywienia organizm bez problemu jest w stanie zsyntetyzować potrzebne białka.
Dieta może okazać się tez trudna do stosowania dla osób z chorobami układu pokarmowego ze względu na bardzo dużą ilość błonnika i udział surowych warzyw i owoców w diecie. Problematyczne może okazać się też występowanie znacznej ilości składników antyodżywczych takich jak: fityniany, saponiny, goitrogeny.
Niskie spożycie tryptofanu ( dobrymi źródłami tryptofanu są produkty bogate w białko, jak chude mięsa, ryby, żółty i biały ser, mleko, jaja, ale też produkty sojowe, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni) oraz eliminacja produktów pochodzenia zwierzęcego może być przeciwwskazaniem stosowania takich diet u sportowców, a także w stanach zaburzenia syntezy serotoniny, melatoniny i rodopsyny, obniżonej odporności, zaburzeniach poziomu neuroprzekaźników prowadzących do stanów lękowych i depresyjnych.
Niezależnie od rodzaju stosowanej diety eliminującej produkty pochodzenia zwierzęcego należy zadbać o jej odpowiednie zbilansowanie, aby zapobiec powstawaniu groźnych dla funkcjonowania organizmu niedoborów. Nie należy bać się tego typu żywieniowych rozwiązań, ale trzeba do nich podejść z dużym zapleczem wiedzy oraz świadomości i zdrowego rozsądku.