Łuszczyca to przewlekła choroba zapalna skóry o charakterystycznym wyglądzie zmian. Dotyka około 2% populacji w Europie i Stanach Zjednoczonych, w Azji i Afryce występuje rzadziej. Mimo szeroko zakrojonych badań przyczyny łuszczycy nadal nie są jasne. Zazwyczaj mówi się o czynniku genetycznym (m.in. polimorfizm genu HLA-Cw6) oraz podłożu immunologicznym. Do czynników wyzwalających rozwój choroby zalicza się też styl życia, a w tym dietę, używki, infekcje, niektóre leki oraz czynniki psychologiczne.
Łuszczyca jest chorobą znacznie obniżającą jakość życia pacjentów, charakterystyczny wygląd skóry często bywa przyczyną odrzucenia. Osoby chore nie rzadko wycofują się z życia rodzinnego, rezygnują z ulubionych aktywności, często odnotowuje się u nich stany obniżonego nastroju i depresję. Dlatego tak ważne jest leczenie oraz oswajanie choroby.
ŁUSZCZYCĄ NIE MOŻNA SIĘ ZARAZIĆ!!! Choroba nie wynika z niedostatecznej higieny, nie jest efektem bytowania na skórze bakterii, wirusów czy grzybów.
Badania wskazują, że u osób chorych na łuszczycę częściej (w porównaniu z populacją zdrową) występują choroby układu sercowo-naczyniowego oraz zaburzenia metaboliczne. Wykazano, że osoby chore częściej mają podniesiony poziom cholesterolu oraz trójglicerydów, przy jednoczesnym obniżeniu HDL i podwyższonym LDL co prowadzi do rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych. Odnotowuje się też większa ilość osób ze diagnozowaną chorobą wieńcową, częściej występuje nadciśnienie oraz zaburzenia metabolizmu glukozy. Chorzy nie rzadko borykają się też z nadwagą i otyłością, zatorowością płucną, udarami mózgu czy chorobami zapalnymi jelit oraz niektórymi rodzajami nowotworów jak chłoniaki czy nowotwory nerek, płuc czy narządów płciowych.
Na przestrzeni lat, poza farmakoterapią (min.metotreksat, cyklosporyna, retinoidy) zaczęto interesować się też dietetoterapią pacjentów chorych na łuszczycę. Głównym zadaniem jest zmiana nawyków żywieniowych, na takie które mogą mieć korzystny wpływ w hamowaniu, rozwoju i ujawnianiu zmian oraz ograniczenie ryzyka pojawienia się wcześniej wspomnianych zaburzeń.
Do tej pory nie sformułowano zaleceń stricte dotyczących łuszczy, wiadomo jednak, że nieprawidłowa, źle zbilansowana dieta może prowadzić do zaostrzenia się zmian skórnych oraz rozwoju chorób współistniejących.
Główne zalecenia żywieniowe dla chorych to:
🍆unikanie alkoholu,
🍆unikanie palenia tytoniu,
🍆unikanie czerwonego mięsa,
🍆unikanie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i podrobów,
🍆unikanie wysoko przetworzonej żywności,
🍆spożywanie produktów będących źródłem antyoksydantów i produktów i bogatych w selen,
🍆spożywanie produktów bogatych w kwasy omega-3,
🍆spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców.
Dieta oraz styl życia mają wpływ na procesy zapalne toczące się w organizmie i obraz zmian skórnych w łuszczycy. Osobom z nadmiarem masy ciała zaleca się jej normalizację, za czym idzie stosowanie diety o obniżonej kaloryczności. Celem żywienia jest aktywacja mechanizmów przeciwzapalnych naturalnie występujących w Naszym ciele. Należy wiedzieć, że komórki tkanki tłuszczowej (adipocyty) są metabolicznie aktywne, syntezują i wydzielają adipokiny, w tym cytokiny, enzymy, hormony i czynniki wzrostu. Adipokiny mogą wpływać na równowagę (lub jej zaburzenie) organizmu przez regulowanie ciśnienia tętniczego, metabolizmu tłuszczów czy węglowodanów, mogą mieć też działanie prozapalne. Adipokiny wydają się być punktem wspólnym dla łuszczycy i chorób współtowarzyszących (min.insulinooporność, cukrzyca, dyslipidemia, nadciśnienie, rozwój zespołu metabolicznego). Adipokiny, spełniają różne funkcje, te związane z łuszczycą to rezystyna, wisfatyna, chemeryna i białko wiążące retinol 4. Badania podają, że u pacjentów w przypadku, których zmniejszyła się masa ciała doszło jednocześnie do zmniejszenia stężenia cytokin i markerów prozapalnych. Ograniczono tym samym, dzięki diecie niskoenergetycznej, czynnik prozapalny jakim jest tkanka tłuszczowa.
Pozytywne efekty walki z łuszczycą obserwuje się też w przypadku stosowania diety śródziemnomorskiej. Taki styl żywienia charakteryzuje się niską podażą nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans, a wysoką wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, przeciwutleniaczy oraz flawonoidów. Mamy do czynienia z wieloma wariantami, ale w tradycyjnej formie mamy do czynienia ze znacznym spożyciem oliwy z oliwek i produktów pochodzenia roślinnego jak zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, ziemniaki, orzechy czy nasiona. Ryby i drób spożywane są w umiarkowanych ilościach, czerwone mięso trafia na talerze bardzo rzadko. Produkty mleczne są spożywane głównie jako jogurty jogurtów i sery.
W przypadku pacjentów ze zdiagnozowaną łuszczycą, w ogniskach dermatozy (zmian skórnych) stwierdza się zwiększoną ilość kwasu arachidonowego (AA) i jego pochodnych, które wykazują działanie prozapalne. Dla Naszego organizmu źródłem kwasu arachidonowego są głownie produkty odzwierzęce. Tutaj swoje zastosowanie znajduje dieta wegetariańska. Usunięcie produktów odzwierzęcych pociąga za sobą zmniejszenie czynników prozapalnych. Dobrze prowadzona i zbilansowana dieta wegetariańska jest stylem żywienia bogatym w wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe (WNKT) oraz antyoksydanty (znaczna ilość świeżych ziół, warzyw i owoców). Chorzy decydujący się na ten rodzaj dietoterapii spożywają znaczne ilości roślin strączkowych, kasz, zbóż, warzyw, owoców, orzechów i grzybów. Eliminacja mięsa ogranicza ilość przyjmowanych nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, co ma wielkie znaczenie w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Do diety wegetariańskiej osoby chorej na łuszczycę należy wprowadzić ryby ze względu na uzupełnienie niedoboru kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 – EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy), które wykazują działanie przeciwzapalne i łagodzą zmiany na skórze. Nie powinno zabraknąć też olejów roślinnych min. lnianego i rzepakowego.
Ze względu na fakt, że nietolerancja glutenu częściej występuję u osób z innymi chorobami immunologicznymi należy skontrolować również tę kwestię. Nie ma jednoznacznego stanowiska odnośnie eliminacji glutenu z diety osób chorych na łuszczycę, zaleca się jednak diagnostykę w kierunku celiakii oraz innych chorób autoimmunologicznych. U niektórych pacjentów stwierdza się podwyższony poziom przeciwciał klasy IgA i IgG przeciwko gliadynie, sugerujący współistnienie celiakii, która nie została zdiagnozowana.
W wielu chorobach, w tym również łuszczycy ważną rolę pełnią antyoksydanty, które dezaktywują wolne rodniki. Najbardziej aktywne, naturalne przeciwutleniacze to karotenoidy, a wśród nich β-karoten, likopen, astaksantyna, zeaksantyna, luteina oraz β-kryptoksantyna. Występują one w znacznych ilościach w warzywach np. jarmużu, brokułach, brukselce, marchwi, pomidorach czy czerwonej kapuście. Dieta obfita w warzywa i owoce, a tym samym antyoksydanty prowadzi do złagodzenia zmian skórnych. Obok karotenoidów silnymi antyoksydantami są falawonoidy oraz witamina E i C. Antyoksydanty można znaleźć też w niektórych zbożach (pszenica, owies), nasionach roślin strączkowych, w czerwonym winie, zielonej herbacie, kawie i kakao. Ponadto, selen wraz z wit. E opóźnia procesy starzenia się i przyspiesza regenerację komórek.
Bardzo ważne jest zachowanie prawidłowej proporcji między kwasami tłuszczowymi omega-3 i omega-6, konkurują one o te same enzymy, a zbyt wysoka ilość omega-6 ma działanie prozapalne. Kwasy tłuszczowe omega-3 (konkretnie produkty ich przemian) odgrywają ogromną rolę w zmniejszeniu stanu zapalnego, z którymi mamy do czynienia nie tylko w przebiegu łuszczycy, ale także w przypadku RZS, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, chorobie Crohna, Hashimoto i innych chorób wynikających z autoagresji. Oprócz przeciwzapalnego i przeciwzakrzepowego działania NNKT z rodziny n-3 kwasy te zmniejszają też ryzyko alergii i depresji, mając swój udział w syntezie dopaminy i serotoniny. Najprostszym sposobem na zwiększenie ilość kwasów tłuszczowych omeg-3 jest zwiększenie spożycia tłustych ryb morskich, jak sardynka, łosoś, makrela, śledź czy tuńczyk. Zaleca się spożywanie ok.300g ryby w tygodniu, dzieląc ją na 2-3 porcje. Dobrym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 są też oleje (lniany, rzepakowy, sojowy, kukurydziany).
Ważną rolę w kontroli zmian skórnych w łuszczycy odgrywa też witamina D. Spełnia ona wiele istotnych funkcji, między innymi odgrywa rolę w proliferacji i różnicowaniu komórek czy wydzielaniu insuliny. Niedostateczna podaż witaminy D, a tym samym jej niedobory, łączone są nie tylko z nieprawidłowa mineralizacja tkanki kostnej, ale także min. z chorobami układu sercowo-naczyniowego, chorobami autoimmunologicznymi czy zwiększonym ryzykiem pojawienia się nowotworów czy depresji. Z badań wynika, że niedobory witaminy D są powszechne w Naszej szerokości geograficznej, dlatego w przypadku niedostatecznej ekspozycji na słońce zaleca się jej suplementację. Podaż witaminy D wraz z dietą jest stosunkowo niewielka (ok.20%) dlatego nie zaleca się polegania jedynie na produktach spożywczych.
Podsumowując, mimo braku precyzyjnych zaleceń żywieniowych w łuszczycy, obok farmakoterapii, dieta spełnia istotną funkcję. Styl żywienia ma wpływa na progresję i hamowanie objawów choroby. Co więcej, powyższe zalecenia z powodzeniem mogą być stosowane w przypadku osób zdrowych dla zachowania wysokiej jakości życia oraz uniknięcia wystąpienia zaburzeń dietozależnych.